Διαγωνισμός PISA και κυπριακή εκπαίδευση

του Χρήστου Ζαντήρα, Φιλολόγου

Εκπροσώπου της Νέας Κίνησης στο ΣΕΚΦ

Ο όρος PISA είναι το ακρωνύμιο στην Αγγλική γλώσσα του Διεθνούς Προγράμματος Αξιολόγησης των Μαθητών ( "Programme for International Student Assessment").

Παρατίθενται πιο κάτω πληροφορίες για το Πρόγραμμα, καθώς και σκέψεις και ρωτήματα προς προβληματισμό:

Η PISA είναι μία διεθνής έρευνα που διεξάγεται από τον OECD (Organisation for Economic Cooperation and Development – Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) με σκοπό τη διεθνή αξιολόγηση των εκπαιδευτικών συστη­μάτων των χωρών που συμμετέχουν σε αυτόν. Συγκεκριμένα, η έρευνα στοχεύει στον καθορισμό αξιόπιστων δεικτών σε θέματα που σχετίζονται με τα μαθησιακά αποτελέσματα των εκπαιδευτικών συστημάτων (γνώσεις και δεξιότητες στους τομείς της Ανάγνωσης, των Μαθηματικών και των Φυσικών Επιστημών) κατά την περίοδο στην οποία η υποχρεωτική εκπαίδευση βαίνει ή βρίσκεται προς την ολοκλήρωσή της (στις περισσότερες χώρες). Η έρευνα διεξάγεται από το 2000 κάθε 3 χρόνια. Στην έρευνα συμμετέχουν οι χώρες μέλη του ΟΟΣΑ και άλλες συνεργαζόμενες χώρες. Συνολικά, στην έρευνα PISA 2012 αναμένεται να συμμετάσχουν γύρω στις 67 χώρες, εκ των οποίων οι 32 είναι χώρες μέλη του ΟΟΣΑ.

Μετά από επίμονες προσπάθειες η Κύπρος θα μπορέσει να συμμετάσχει στην έρευνα PISA 2012. Το συντονισμό και τη διεξαγωγή της έρευνας έχει αναλάβει το ΚΕΕΑ. Η Πιλοτική Φάση (Field Trial) της έρευνας στην Κύπρο θα πραγματοποιηθεί το Μάρτιο και Απρίλιο του 2011. Σε αυτή θα συμμετάσχουν περίπου 40 σχολεία Μέσης και Τεχνικής Εκπαίδευσης και κάποια ιδιωτικά σχολεία. Θα χρησιμοποιηθεί δείγμα περίπου 1000 μαθητών, 15-16 χρόνων. Από κάθε σχολείο θα επιλεγούν 20-35 παιδιά και των δύο φύλων. Η έρευνα θα διαρκέσει 2-3 περιόδους του ωρολογίου προγράμματος. Η Κύρια Έρευνα (Main Study) θα πραγματοποιηθεί το Μάρτιο και Απρίλιο του 2012.

Κάθε χώρα που συμμετέχει στην έρευνα υποχρεούται να χρησιμοποιήσει ένα αριθμό εργαλείων (δοκιμίων και ερωτηματολογίων), ενώ υπάρχει η δυνατότητα για συμπερίληψη επιπρόσθετων εργαλείων. Αναμένεται ότι η Κύπρος θα χρησιμοποιήσει τα εξής εργαλεία: Δοκίμιο που θα καλύπτει τα γνωστικά αντικείμενα των μαθηματικών, της επιστήμης και της γλώσσας (paper-based assessment), δοκίμιο για τη λύση προβλήματος (computer-based assessment) στο οποίο η PISA 2012 δίνει ιδιαίτερη έμφαση, ερωτηματολόγιο μαθητών και ερωτηματολόγιο για το σχολείο που θα συμπληρωθεί από τη Διεύθυνση του σχολείου. (Πηγή: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου www.pi.ac.cy)

Η μοναδικότητα του Προγράμματος PISA οφείλεται και στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζονται:

• Θέματα δημόσιων πολιτικών: Κυβερνήσεις, Διευθυντές σχολείων, διδάσκοντες αλλά και γονείς ζητούν απαντήσεις σε ερωτήματα, όπως: «Τα σχολεία μας προετοιμάζουν τους νέους ανθρώπους επαρκώς για τις προκλήσεις της ενήλικής ζωής;», «Είναι κάποιοι τρόποι διδασκαλίας και κάποιοι τύποι σχολείων περισσότερο αποτελεσματικοί από άλλους;", "Μπορούν να συμβάλουν τα σχολεία στη βελτίωση του μέλλοντος των μαθητών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών ή από περιβάλλοντα που μειονεκτούν;"

• Εγγραμματισμός: Το Πρόγραμμα PISA δεν εξετάζει την επάρκεια συγκεκριμένων σχολικών αναλυτικών προγραμμάτων αλλά διερευνά την ικανότητα των μαθητών να χρησιμοποιούν γνώσεις και δεξιότητες σε βασικά γνωστικά πεδία, όπως στην κατανόηση κειμένου, στα μαθηματικά, στις φυσικές επιστήμες. Επιπλέον, διερευνά την ικανότητα των μαθητών να αναλύουν, να επιχειρηματολογούν αλλά και να εκφράζονται αποτελεσματικά, όταν μελετούν, ερμηνεύουν και επιλύουν προβλήματα της καθημερινής ζωής.

• Δια βίου μάθηση: Οι μαθητές δεν μπορούν να μάθουν το κάθε τι που χρειάζονται μόνο στο σχολείο. Προκειμένου οι νέοι άνθρωποι να μπορούν να είναι περισσότερο αποτελεσματικοί στη δια βίου μάθηση, χρειάζεται να έχουν όχι μόνο γνώσεις και δεξιότητες αλλά και επίγνωση του γιατί και του πώς μαθαίνουν. Για το λόγο αυτό το Πρόγραμμα PISA αξιολογεί την επίδοση των μαθητών στην κατανόηση κειμένου, στα μαθηματικά και στις φυσικές επιστήμες αλλά και διερευνά τα κίνητρα των μαθητών, την πεποίθηση που έχουν για τον εαυτό τους και τις στρατηγικές μάθησης τις οποίες υιοθετούν.

Στο πλαίσιο του Προγράμματος PISA τα ερευνητικά δεδομένα που συλλέγονται δείχνουν πόσο αποτελεσματικά είναι τα σχολεία σε ορισμένες χώρες και τις δυσκολίες που συναντούν άλλες χώρες. Τα δεδομένα αυτά επιτρέπουν στις χώρες να κάνουν συγκρίσεις, να βγάζουν συμπεράσματα για καλύτερες ενδεχομένως πρακτικές αλλά και να αναπτύσσουν πρακτικές βελτίωσης κατάλληλες για το δικό τους σχολικό σύστημα. Για να είναι πιο πειστικά τα επιχειρήματα υπέρ της αλλαγής των Πρ. Σπουδών, οι συμμετέχουσες χώρες δεν κρίνονται ξεχωριστά, αλλά συγκρίνονται και κατατάσσονται σε αύξουσα σειρά! Μπορούν όμως να συγκριθούν τα εκπαιδευτικά συστήματα διαφορετικών χωρών; Μπορεί να είναι επιστημονικά αποδεκτή μια διαδικασία αξιολόγησης και κατάταξης των εκπαιδευτικών συστημάτων διαφορετικών χωρών; Έχει νόημα να συγκρίνει κανείς ανόμοια πράγματα;

Στο διεθνή διάλογο που διεξάγεται, αμφισβητείται, έντονα η αντικειμενική δυνατότητα σύγκρισης και κατάταξης διαφορετικών εκπαιδευτικών συστημάτων.«... "H Παιδεία δεν είναι δυνατόν να καταμετρηθεί". Mε αυτόν τον κατηγορηματικό τίτλο αποκηρύσσει η αρθρογράφος της έγκυρης γερμανικής εφημερίδας, Frankfurter Allgemeine Zeitung, Xάικε Σμολ, την ανησυχία που πυροδότησαν στη Γερμανία οι εξαιρετικά κακές επιδόσεις των μαθητών στον καθιερωμένο διεθνή διαγωνισμό PISA. "H εμμονή της κοινής γνώμης με τις λίστες κατάταξης μοιραία συρρικνώνει την έννοια της Παιδείας", προειδοποιεί η Σμολ...»

Σκέψεις προς συζήτηση για ΟΟΣΑ και PISA

• Μπορεί να είναι έγκυρος ένας διαγωνισμός, όταν διαμορφώθηκε σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά, τους σκοπούς και τις επιδιώξεις διαφορετικών εκπαιδευτικών συστημάτων;

• Μπορεί να συμβάλουν ανάλογα και να είναι το ίδιο μετρήσιμες και συγκρίσιμες οι διαφορετικές πολιτιστικές παραδόσεις, η κουλτούρα και τα κοινωνικά πρότυπα των χωρών που συμμετέχουν; (Ιαπωνίας, Κορέας, Ελβετίας, Καναδά, Φινλανδίας,…)

• Το σχολείο δεν είναι επικεντρωμένο στην ακαδημαϊκή γνώση, αλλά στην προσαρμογή της σε καθημερινές δραστηριότητες και προβλήματα, στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και συνήθως απαλλαγμένη από το άγχος του εξετασιοκεντρικού μας συστήματος.
• Στο σχολείο αυτό, η γνώση είναι περισσότερο συνεργατική, αξιοποιεί τη συνδυαστική και κριτική σκέψη ενώ προσπαθεί να αποφύγει την αποστήθιση, στην κατεύθυνση της καλλιέργειας των ικανοτήτων των παιδιών για την δημιουργία ενεργών και κριτικά σκεπτόμενων ανθρώπων. Κατά συνέπεια:
• Μπορούμε και πρέπει να υιοθετήσουμε τα εκπαιδευτικά συστήματα των "επιτυχημένων" χωρών;

• Η "παγκοσμιοποίηση της οικονομίας" μπορεί να μας συμπαρασύρει σε ένα είδος "παγκοσμιοποίησης της εκπαίδευσης" ενός συνόλου διαφορετικών παραδόσεων και πολιτισμών;

• Η αξία και η σκοπιμότητα των αποτελεσμάτων : Γιατί πρέπει να συνδέουμε την αποτελεσματικότητα του εκπαιδευτικού μας συστήματος με την οικονομία και μάλιστα των παγκοσμίως οικονομικών δυνάμεων;

• "Κατασκευάζοντας "κατάλληλα" tests, αποδεικνύουμε την ανεπάρκεια των 15χρονων μαθητών, οπότε αξιολογούμε αρνητικά τα εκπαιδευτικά συστήματα και δημιουργώντας το κατάλληλο κλίμα στις κοινωνίες, πιέζουμε τις κυβερνήσεις ώστε να επιτευχθεί ένας παγκόσμιος ιστός εκπαιδευτικών προγραμμάτων, που θα παράγουν ευέλικτους, απασχολήσιμους εργαζόμενους, απαραίτητους για να λειτουργήσει το παγκόσμιο σύστημα, που ο ΟΟΣΑ έχει ταχθεί να υπηρετεί ; ...